Johansen-IAS therapie

Introductie

Auditieve verwerkingsproblemen kunnen de ontwikkeling van spraak en taal (lezen en spellen) beïnvloeden, wat kan resulteren in moeilijkheden met het spreken en begrijpen van taal. Dit kan uiteindelijk leer- en gedragsmoeilijkheden tot gevolg hebben.

Vaak kan het gehoorde niet snel en effectief verwerkt worden. Hierdoor is het moeilijk zich in een klaslokaal op de stem van de leerkracht te concentreren, omdat men door andere geluiden in de klas wordt afgeleid. Veel van de uitleg zal verloren gaan. Het is lastig om verschillende of meervoudige opdrachten te kunnen onthouden en dus uit te voeren. Dit heeft gevolgen voor de kwaliteit van het werk. De uitvoering van een taak zal extra veel tijd in beslag nemen en niet precies weergeven wat het kind echt kan.

Terechtwijzende, steeds terugkerende opmerkingen van de leerkracht “Heb je het weer niet gehoord?” of “Luister je wel?” komen frustrerend over als men zijn uiterste best doet om alles te volgen.

Achtergronden

Voor bijna alle rechtshandigen en het merendeel van de linkshandigen bevindt zich het taalcentrum in de linkerhersenhelft (linkerhemisfeer). De snelste en meest efficiënte manier voor talige informatie om in de linkerhemisfeer te komen is via het rechteroor. Dit komt door de lateralisatie in het lichaam. Prikkels vanuit de rechterhersenhelft sturen het linkerdeel van het lichaam aan en omgekeerd. Het linkeroor heeft hier een ondersteunende rol. Een onzekere dominantie of zelfs linkeroordominantie kan het leren van taal en de organisatie daarvan in de hersenen negatief beïnvloeden. Daardoor worden klanken binnen woorden, hele woorden of zelfs complete zinnen door elkaar gehaald.
Dit heeft natuurlijk gevolgen voor het begrijpen van taal, maar zeker ook voor het spreken en schrijven. Een kind met een zwakke taalorganisatie zal hard moeten werken om te begrijpen wat er wordt gezegd. Dit vraagt extra concentratie van het kind. En dat volhouden is een moeilijke, zo niet onmogelijke opgave. Dit zal dus het leervermogen en de leerprestaties negatief beïnvloeden

Oorzaken

Auditieve verwerkingsproblemen kunnen de ontwikkeling van spraak, taal en communicatie beïnvloeden. Dit heeft gevolgen voor het spreken en begrijpen van taal. Het kind kan dit probleem geërfd hebben. Het kan echter ook veroorzaakt zijn door gehoorvermindering veroorzaakt door vocht achter het trommelvlies en oorontsteking. Vooral tijdens de periode van spraak-taalontwikkeling (0-3 jaar) kan dit grote gevolgen hebben voor de taalverwerving (klanken komen niet of sterk vervormd binnen) en dus later voor de taalverwerking. Er zijn echter ook vele kinderen waar geen speciale reden aanwezig is voor de spraak- en taalproblemen.

Vele kinderen met spraak- en taalproblemen hebben moeite met de verwerking van taal. Hun vermogen om taal te ontvangen, te organiseren, op te slaan, weer op te roepen en in verband te brengen met reeds aanwezige informatie in de hersenen is zwak. Vaak kunnen ze niet precies zeggen wat ze in gedachten hebben, niet precies opschrijven wat ze willen. Dit op zijn beurt kan grote gevolgen hebben voor de schoolprestaties, maar ook voor het functioneren van het kind in het algemeen. Verschillende onderzoekers leggen een relatie tussen taalverwerkingsproblemen en de wijze waarop (taal)klanken worden verwerkt.

Therapie

De Johansen-IAS training is ontwikkeld door dr. Kjeld V. Johansen, directeur van het
Baltic Dyslexia Research Laboratory in Gudhjem-Bornholm-Denemarken.

Door te luisteren naar speciaal gecomponeerde muziek worden zenuwbanen naar en binnen de taalcentra in de hersenen gestimuleerd. De klanken zijn speciaal gericht op dié zenuwbanen die het rechteroor en de linkerhemisfeer verbinden. Van hieruit wordt de binnenkomende informatie doorgevoerd naar andere verwerkingsgebieden. Verschillende hersenscans laten zien dat deze stimulatie een toenemend aantal verbindingen in de hersenen tot stand kan brengen. Verbindingen in de taalcentra verlopen daardoor sneller en effectiever, met als gevolg een efficiëntere verwerking van de taal. Concentratie en begrip verbeteren doordat de informatie sneller verwerkt kan worden.

Werkwijze

Met behulp van een op een laptop geïnstalleerde audiometer worden de gehoorcurves van het linker- en rechteroor vastgesteld. In een audiogram worden deze curves weergegeven. Hiernaast wordt de dominantie van hand, voet, oog en oor bepaald. Dit om te zien hoe de lateralisatie in het lichaam verloopt.

Bovendien wordt met een zogenaamde Dichotic Listening Test bepaald hoe de verwerking van klanken via het rechter- en linkeroor precies plaatsvindt.

Met de informatie van het audiogram wordt er muziek samengesteld, die 10-15 minuten per dag beluisterd moet worden. Dit gedurende een periode van 9-16 maanden, afhankelijk van de vooruitgang. Op deze manier worden frequenties gestimuleerd die naar boven of beneden afwijken van de optimaalcurve. Elke 8-12 weken wordt er een nieuw audiogram gemaakt en nieuwe muziek. Tijdens de periode van auditieve stimulatie wordt aanbevolen zo weinig mogelijk muziek te beluisteren met oordopjes en hoofdtelefoon. Dit kan de therapie beïnvloeden. Daarbij moet een hoofdtelefoon van goede kwaliteit (zonder extra stimulatie van de lage frequenties) gebruikt worden.

De muziek is speciaal samengesteld aan de hand van het audiogram van het betreffende kind / jongere / volwassene. De muziek is dan ook alleen bestemd voor diegene waar hij voor is samengesteld.
De therapie eindigt als de optimaalcurve zo dicht mogelijk genaderd is. De laatste
“afbouw-muziek” zal worden gemaakt om ervoor te zorgen dat de veranderingen stabiel blijven. Hierbij moeten beide oren dan wel niet aan extreme situaties worden blootgesteld: harde muziek via oordopjes / koptelefoon, dichtbij geluidsboxen staan e.d.

Vorderingen

Kinderen, jongeren en volwassenen met spraak- en of taalproblemen (waaronder leerproblematiek en dyslexie) kunnen baat hebben bij behandeling met de Johansen-IAS training.

De volgende waarnemingen zijn er gedaan na behandeling met deze auditieve stimulatie:

verbetering van het leesniveau
vermindering van het aantal spellingfouten
verbetering van het handschrift
betere uitdrukkingsvaardigheid
uitbreiding van de woordenschat
correctere zinsbouw
toename van de studievaardigheid
betere informatieverwerking in rumoerige omgeving
verbetering van het korte termijngeheugen

Hiernaast zien we ook verbeteringen t.a.v. het volgende:

verminderde impulsiviteit
verminderd onhandig gedrag
verbeterde concentratie
verbeterde sociale vaardigheden

Behalve kinderen / jongeren met spraak-taalproblemen zijn er ook goede resultaten geboekt bij kinderen / jongeren met autistische spectrum-stoornissen (o.a. PDD-NOS) en gedragsmoeilijkheden (ADHD). Als men in staat is auditief aangeboden informatie goed te verwerken, dan heeft dit gevolgen voor de taalverwerving en taalverwerking, maar kan dit ook zorgen voor een beter functioneren. Als men begrijpt wat er gezegd wordt, kan men situaties beter inschatten en adequaat reageren. Men voelt beter aan wat wordt bedoeld.

Checklist auditieve verwerkingsproblemen

De hieronder vermelde beschrijvingen kunnen wijzen op een auditief verwerkingsprobleem. Als een aantal van de genoemde items van toepassing is, dan zou het kunnen dat de Johansen-IAS training kan helpen. Dit hoeft echter niet altijd het geval te zijn. Controleer eerst of er geen sprake is van gehoorproblemen. Vaak kunnen de symptomen gelijk zijn aan genoemde items. Deze gehoorproblemen zullen allereerst behandeld moeten worden door een KNO-arts.
In een intakegesprek, voorafgaand aan de behandeling, zullen de door u aangegeven criteria uitgebreid worden besproken en kan er besloten worden om met de therapie te starten, of om eventueel te verwijzen.

Concentratie / aandacht / luisteren

Vaak dagdromen in de klas
Storend gedrag in de klas omdat de leerkracht niet gevolgd kan worden
Moeilijkheden om gegeven instructies op te volgen / vaak navragen aan leerkracht of medeleerling
Moeilijk kunnen werken in een rumoerige omgeving. Werkt veel beter 1 op 1 dan in de klas
Doet langer dan normaal over het maken van huiswerk, het voorbereiden van proefwerken en het studeren.
Het lijkt vaak alsof hij / zij niet luistert naar wat er gezegd wordt
Reageert niet altijd meteen als de naam genoemd wordt of er in een groep het woord tot hem / haar gericht wordt
Houdt zich bij klassikale instructie even afzijdig houden om eerst te zien wat anderen doen

Spraak

Woordvindingsproblemen / moeite om gedachten precies te kunnen verwoorden
Onduidelijke articulatie / langzaam, aarzelend spreektempo, soms warrig
Moeite om meerlettergrepige woorden duidelijk te kunnen uitspreken
Moeite om bepaalde klanken in woorden weer te geven
Moeite om een gesprek te voeren / vragen te stellen

Lezen en spellen

Moeite met decoderen (correct lezen van woorden) / vrij laag, haperend leestempo
Lijkt bepaalde klanken in een woord niet te horen
Moeite met correct schrijven van woorden (veel spellingfouten)
Luisteren en tegelijk aantekeningen maken is een moeilijke opdracht

In het algemeen

Zijn er in de periode tot het vierde levensjaar gehoorproblemen geweest, zoals oorontsteking, vocht achter het trommelvlies, e.d.?
Komen er in de familie spraak-, lees- of spellingproblemen voor
Is er sprake van overgevoeligheid voor geluid of voor bepaalde klanken
Is het moeilijk om vriendschap te sluiten en / of eventueel te onderhouden